TRT Şeş'ten 49'lar Davası Belgeseli

Cumhurriyet tarihinin karanlıkta kalmış olaylarından biri olan 49'lar davası aydınlanıyor. 49'lar davasının hayata kalan son mahkumları o günleri TRT 6 Şopger (Takipçi) porogramında anlatıyorlar. Böylece 49'lar davası ilk kez belgesel formatında ekranlara gelmiş olacak.

Kürt siyasi hareketinin şekilenmesi ve organize olması üzerine çok büyük etkisi olan 49'lar davası, 1959 yıllında meydana geldi.

Kerkük ve Musul bölgesinde Türkmenlerin de aralarında bulunduğu bir grup, Irak'ta darbeci devlet başkanı General Abdulkerim Kasım'a karşı isyan ederek çatışma halindeydi. O dönemde General Kasım'la iyi ilişki içinde olan Mustafa Barzani'ye bu isyanın bastırılması görevi verilmişti. İsyanın bastırılması sırasında çıkan çatışmada bazı Türkmenler hayatını kaybetmişti. Bunun üzerine CHP Niğde Milletvekili Asım Eren, Başbakan Adnan Menderesin cevap verilmesi üzerine mecliste söz alarak; "Kürtlerin Irak'ta öldürdüğü Türkmen kadar, sizde burda o kadar Kürt öldürmeyi düşünüyor musunuz?" diye sorar. Bunun üzerine özellikle Ankara ve İstanbul gibi büyük şehirde yaşayan kürt öğrenci ve aydınlar, gönderdiği telgiraflarla Asım Eren'i protesto ederler.

Bu protesto eylemlerine katılan; 7 Rütbeli asker, 16 Hukukçu, 8 Tıpçı, 2 Fabrikatör, 3 Tuccar ve 2 gazetecinin aralarında bulunduğu 50 kişi 17 Aralık 1959 yıllında göz altına alınmıştı. Mehmet Emin Batur'un kötü hücre şartlarına dayanamayarak ölmesi üzerine 49 kişi kalmışlardı. Bu yüzden bu davaya 49'lar davası denilir.

Programın yapımcısı gazeteci Fetullah Kaya, her ne kadar somut sebep bu olsa da olayın perde arkasında farklı şeler olduğunu belirtiyor. Kaya; "Yaptığımız araştırmada şunu gördük ki, daha Irak'ta olaylar başlamadan Türkiye'de tutuklama hazırlıkları yaplmıştır. Günümüzde Askeri Müze olarak kullanılan, Harbiye Kara Harp Okulun'da hücreler hazırlanmış, ve tutuklanmayı öngürdükleri kişilleri takibe alınıp ve tüm faaliyetleri kayıt altına alınmıştı. Bu telgraf olayı sadece tutuklamaların başlmasına bahane oldu." şeklinde konuştu.

49'lar davasının önemine dayanan Fetullah Kaya; "Dersim trajedisinden sonra Kürtlerin yaşadığı yaklaşık 20 yıllık derin sesizlik 49'lar davasıyla bozulmuştur, dava tutuklularından Musa Anter, Şerafettin Elçi, Naci Kutlay, Canip Yıldırım, Yaşar Kaya, Sait Elçi, Sait Kırmızıtoprak, Esat Cemiloğlu, Medet Serhat, Nurettin Yılmaz, Örfi Akkoyunlu ve Yavuz Çamlıbel gibi aydınlar sonraki yıllarda, kürt siyasi hareketine yön vermişlerdir." dedi.

Şopger programı, için Askeri Mahkemenin tüm iddianame, ifade ve kararlarına ulaşarak, geniş bir arşiv taraması yapıldı ve  davanın yaşayan mahkumları ile yapılan röportajla o günler birinci ağızdan aktarıldı.