Mahçupyan Hasan Cemal'in o yazısını analiz etti
Zaman yazarı ve Akil İnsanlar Heyetinde yer alan Etyen Mahçupyan, bugün köşesinde Milliyet gazetesinden kovulan Hasan Cemal'in yayınlanmayan son yazısını analiz etti.
Mahçupyan, "Eleştirel bakışını bizzat kendisine de yönelten, dengeli, yapıcı, mükemmele yaklaşan bir yazıydı." dediği o yazı ile ilgili olarak yazının içeriğinin üzerinde fazla durulmadığnı söyledi ve şöyle devam etti:
O günlerde olay Cemal'in yazıp yazmaması üzerinde yoğunlaştığı için içerik üzerinde fazla durulmadı. Ama şimdi o yazıyı yeniden ele almanın zamanı... 'Gazetecilik ve gazeteler üzerine' başlığını koyduğu yazısında Hasan Cemal, Türkiye'deki 'medya yapısını' masaya yatırıyor ve üç sorun alanı tespit ediyordu. 1) Siyaset ile gazetecilik arasındaki ilişki, 2) İktidar ile medya patronları arasındaki ilişki ve 3) Gazeteciler ile gazetecilik arasındaki ilişki.
SİYASET İLE GAZETECİLİK ARASI MESAFE ÇOK KISA
İlk konu siyaset ile gazetecilik arasındaki mesafenin belirsizliğine ve 'kısalığına' dikkat çekmekteydi. Türkiye'de siyasetçiler genelde neyin doğru olduğunu bildiklerinden hareketle 'doğru gazeteciliğin' de nasıl yapılacağını bildiklerini sanabiliyorlar. Oysa bu mesleğin demokratik ülkelerde belirli ilkeleri var ve bu ilkelerin çizdiği çerçeve içinde özgürlüklerin sonuna kadar kullanılmasına olanak açmak gerekiyor. Buna karşılık Cemal'in de altını çizdiği üzere gazeteciliğin sorumluluğundan da söz etmek mümkün, ama bunun siyasetin tanımladığı bir sorumluluk olamayacağını da sindirmek gerekiyor.
Bu önermelere eklenecek iki nokta var: Birincisi, nasıl gazeteciler siyaseti eleştiriyorsa, siyasetçilerin de gazeteciliği eleştirmesinin doğal olduğu. Sorun eleştirinin bir tehdit veya yaptırıma dönüşmesinden kaynaklanıyor ve bu ilişkide kim zayıfsa onun 'yapısı' sarsılıyor. Diğer deyişle mesele Başbakan'ın eleştirisi değil, bu eleştirinin sağlıksız bir siyaset/medya ilişkisi üzerine oturması ve medyanın siyaset karşısındaki kronik kişiliksizliği. İkincisi 'ya gazeteciler kendilerini siyasetçi sanmaya başlarsa?' sorusu. Çünkü Cemal'in 'herkes kendi işini yapsın' önermesi bazen gazetecilik tarafında da suiistimal edilebiliyor. Nitekim bunun örneklerinden birini Ergenekon davasından takip etmekteyiz. Gazetecinin siyasi işlev yüklenmesi durumunda yaptığı gazeteciliğin siyasi analize ve yaptırıma tabi olmasına çok şaşırmamak gerek.
SİYASETİ BELİRLEYEN PATRONLUĞA MEYLEDİYORLAR
Hasan Cemal o yazıda bu soruları sormamıştı ama asıl ağırlığı taşıyan iktidar/medya patronları ilişkisine girdiğinde bu soruların farkında olduğu anlaşılmaktaydı. Cemal iktidar odaklarının siyaseti belirleme arzusu ile medya patronlarının gazetecilik dışı ekonomik faaliyetlerde iktidar desteği aramaları arasındaki derin münasebeti çok açık seçik bir biçimde anlatmıştı... Gazete sahipliğinin ve gazeteciliğin bir nüfuz kazanma aracı olarak algılandığı bir medya dünyasında yaşadığımızın altını çizmişti. Buna siyasi ayrışma dönemlerinde doğrudan siyaseti belirlemeyi hedefleyen ve kendilerini siyasetten üstün gören bir medya patronluğuna hızla meyledilmesini de ekleyelim. Kısacası mesele medyanın 'gazetecilik' işlevini ikincil kılan bir yapıya sahip olması ve bunun sorumluluğu devlet ve iktidar anlayışından çok bizzat medya aktörlerine düşmekte.
GAZETECİ ELİTİNİN ROLÜNÜ DE AKILDA TUTMAK LAZIM
Ancak Hasan Cemal irdelemesini bu noktada da bırakmamıştı... Çünkü sonuçta her şey gazetecilerin tutumunda billurlaşıyor: "Gazeteci eliti'nin iktidar-medya ilişkilerini rayından saptıran ya da rayında tutamayan rollerini de akılda tutmak lazım... Yöneticiler –ve önde gelen yazarlar– bu ülkede gazeteciliği güç odaklarına karşı olduğu kadar patronlara karşı, hatta patronlara rağmen savunmakta da başarılı olamadılar." Yani aslında gazeteciliğin 'evrensel ilkelerini' hak etmediler...
ESAS SORUN GAZETECİLİĞİN YAPISINDAN
Hasan Cemal yazısını 'siyasetçi' ile başlatıp 'gazeteci' ile bitirmişti. Dışarıdan gelen etkileme girişimlerinin ancak gazetecilerin ve gazeteciliğin zaafı nedeniyle işlevsel olduğunu, esas sorunun gazeteciliğin yapısından kaynaklandığını bilerek...
