Fatma Zeynep Çilek: 'İlhamımı Köklerimden Alıyorum'

SAYIM ÇINAR - ROMA
[email protected] 

Ressam Fatma Zeynep Çilek’in Yaratılış koleksiyonundan 5 tablo, Türk Dünyası Tekke Objeleri adlı sergi kapsamında sanatseverlerle buluştu. Sayım Çınar Roma’da Zeynep Çilek ile sanatını, projelerini, resme bakışını, Tılsımlar ve Olağanüstü Eşyalar konuştu.

Roma’dayız, önemli bir Türk - İtalyan buluşmasındayız. Senin de 5 işin var. Nasıl hissediyorsun? Sergiye ilgi çok büyük.

Kendi kültürümüzü dünyaya yaymak için bu yola çıktım. Kendi köklerimden ilham alıyorum. Sanat en güzel yol. Açılışta da buna şahit olduk. Beni en çok sevindiren tüm kimliklerden soyutlanıp işlerimin değerlendirilmesi oldu. Eserlerimi sunduğum insanlardan da bunu bekliyorum.

Daha önce Hürriyet’e söyleşi verdin. Farklı bir noktaya geldi söylediklerin. Farklı şeyler tartışıldı.

Çok rahatsızım. Sanatımla var olan bir insanım. Başarılarımı sunuyorum insanlara, hiç hoşlanmadım bu söyleşinin geldiği noktadan. Rahatsız olduğumu da belirttim.

ÖZEL HAYATIM KİMSEYİ İLGİLENDİRMEZ

Tam olarak ne oldu?

Sansasyonel bir şey yaşanmasını istemiyorum. Hürriyet muhabiri bir kelimemi yanlış yazdı, Kur’an kursunu, dans kursu olarak yayınladı. Beni asıl şaşırtan: Sümeyye Erdoğan ile olan arkadaşlığımı yazmazsa söyleşiyi yayınlamayacağını söyledi. Bu bana, sanatıma yapılmış en büyük saygısızlık. Özel hayatım kimseyi ilgilendirmez. Nerede tanıştığımı sorduğunda Kur’an kursu dedim. Gazeteyi aldığımda şok geçirdim. Dans kursu yazmış. Bununla ilgili bir tekzip yayınlanmasını istedim, devamında olanları hepimiz gördük. Hürriyet sorumlu davrandı. Bundan sonra daha dikkatli söyleşiler vereceğim. Sanat dışında sorulara yanıt vermeyeceğim. Hiçbir partiye örgüte ait olarak anılmak istemiyorum. Sanatımla var olmak istiyorum, neden kimlik sorgulaması yaşanıyor?

Tehayün’ü anlatır mısın, figüratif bir resim.

Bu resim benim son serimden bir örnek. Arketipler ve başlangıç anlarıyla ilgilendim. İnsan yaratılmadan harfler yaratıldı. Kelimenin heceleri, harfler yazıyor bu resimde. Bir ressam nasıl resmini yapmadan önce skeç defteri kullanır, bunu da hattatların skeç defteri gibi düşündüm, karalama defteri gibi tasarladım.

BİR FREUD HAYRANIYIM

İlginç bir hikayen var, psikoloji eğitimi aldın, devamında sanatla iç içe oldun. Empati ile resimlerini yapıyorsun.

Bilinçdışı ve söz insan ilişkisiyle ilgileniyorum ve iyi bir Freud hayranıyım. Salvador Dali’ye hayranlığım da Freud’a atıflarındandır, bilinçdışı ve sürrealizme yaklaşımından dolayı. Resimlerimde de şöyle bir aktarım oldu: İnsan birey toplum ağırlıklı işler yapıyorum. İnsanın ilk yaratılışı. Bir önceki sergimde göz ve dudak olan bir vav yapmıştım. Biliyorsunuz vav insanı temsil eder. Anne karnındaki cenini, tanrı karşısındaki acziyetimizi temsil eder. Bu vavı bir insana dönüştürmek için göz ve dudak çizmiştim. Kısacası psikolojiyi  insanı tanımak için okudum.

Edebiyatımız çok tanınıyor, müzikte de dünyada tanınan sanatçılarımız çoğunlukta. Resim sanatı ise popüler kültürün gerisinde kalıyor. Ressamlarıyla daha mı az ilgileniyor Türkiye ve dünya?

Çok iyi ressamlarımız var. Benim farkım şu. Türk motiflerini, kendi köklerimi kullanarak yapıyorum. Kendi kökleriyle çıkarsa daha başarılı olur. Köklerini kabul etmeyeni dünya da kabul etmez.

Roma hikayeni anlatır mısın, nasıl seçildin?

Yine benzer yaklaşımımla seçildim. Tekke objeleri sergisi olacaktı, kendi kültüründen ilham alan bir sanatçıya ihtiyaç duyuluyordu, resim sergisi isteniyordu. Sergilenen objeler daha çok antika ürünlerdi. Kendi motiflerimizi günümüzde yorumlayan biri var mı diyince beni buldular, yollarımız böyle kesişti.

HEPİMİZ OSMANLI TORUNUYUZ! BUNU KULLANMAKTA NE YANLIŞ VAR 

Türkiye’de neden sanat politize?

Dünyada da oluyor ama Türkiye’de daha fazla.

Gelenekselci misin?

Ben Osmanlı motiflerinden ilham alıyorum. Hepimiz Osmanlı torunuyuz. Yanlış bir şey mi bunu kullanmak?

Resimde İslam sentezi kullanılması da eleştiri aldırıyor.

Ben eklektik bir şey yapmıyorum. Doğu batı sentezi peşindeyim, resmin kuramları ile de ilgileniyorum, çok fazla Paul Klein ile de ilgileniyorum, Pollock da benim için önemlidir, meşklerimizden etkilenip soyut sanat yapmıştır. Eklektik olarak algılanmamalı, tamamen sentez benimki.

6 sergin oldu. Hepsine baktığında bu sergiyi nereye oturtuyorsun?

Hedefime yavaş yavaş ulaştığımı hissettim. Her ressam gibi Avrupa’da bir sergi yapmak istiyordum ve amacıma ulaştım. Bu yolda beni destekleyenlere teşekkür ediyorum. Gazeteci arkadaşlarım ve iş adamı arkadaşlarıma. Atılgan Bayar, Cengiz Er’e teşekkürlerimi sunuyorum, aynı şekilde İtalya basınına da. Entelektüel dünya bizi yalnız bırakmadı. Vatikan büyükelçisi ve Türk büyükelçi de ziyaret etti. Roma’nın önde gelen isimleri geldi. Sanat camiası, jet sosyete geldi. Bu sergi olduğu için bir yemek, bir kokteyl verildi. Ona ayrıca memnun oldum. Sanatımla ilgili sorular sordular. Hem kıyafetim hem resimlerim beğenildi. Türkiye adına çok olumlu ilişkiler oldu. Güzel bir intiba bıraktık.
 

Resimlerini çok ilginç insanlar almış. Aralarında Recep Tayyip Erdoğan var.

Benim ikinci sergimde kendileri geldi. Hiç yazan bir tasarımımı aldı. Tekzip ve hat yaptığım, klasik bir eser. Osmanlıca hiç yazıyor ve kenarlarında Türk motifleri var.

Sohbet ettiniz mi?

Evet ettik. Hayırlı olsun dedi. 2010’da. Nasıl gidiyor işler diye sordu.

2013’de de müze müdürlüğü deneyimin var.

Müze müdürü olarak çalıştım. Osmanlı arşivi yeni binasına geçti, Sultanahmet’teydi ve belge müzesi yapılmak istendi.  Genel müdür yardımcısı beni aradı ve seni çok istiyoruz dedi. Ben de katıldım. Orada müze ekibiyle birlikte teşhirin estetik yanlarını çalıştım. Tanzimat fermanından birçok belgeyi teşhire sundum. Cumhurbaşkanımızın katılımıyla tüm halka açıldı müze.

YARATIM ZORLU BİR SÜREÇ

Soyut çizen bir ressamsın. Nasıl geçiyor yaratım süreci?

Çok kolay bir şey değil. Hem Batı hem Doğu sanatını iyi bilmek zorundasın. 15 yıllık bir eğitimim var. Işık ve gölgeye hakimim. Geleneksel sanatlara da hakimim. Ancak o zaman yapabilirsin. Gelenekselcileri klasik sanatlarla uğraşanları iyi bilmek zorundasın. Uzun bir eğitimden geçtim, önemli okumalar yaptım. Hala da devam ediyor. Hala resim öğrencisiyim. Fransız bir hocam oldu onun atölyesinde çalıştım. Sürekli yeni teknikler öğrenirim.

Acımasız olduğun anlar oluyor mu? Kendinle yüzleştiğin anlar?

Tabii. Modum düşükse, bir resim yapıyorsam renk olarak çok etkiliyor. İzleyici de bunu algılıyor. Neden böyle yaptın diye de soruyorlar.

Bu resim gerçekleşmiş bir hayalin resmi diyorlar mı?

Evet. Roma’da yaşadım örneğin. Bir hanımın çok ilgisini çekti. Hayal ürünlerin gibi duruyor çok etkilendim dedi.

Resim de öykü gibi bir yönüyle. Yaptığın resimleri anlatmak istesen hikaye yazabilir misin?

Hikaye üzerine kurgu yapmayı çok severim. Aklımda var böyle bir şey yeni serilerde.

Hikaye yazmak mı resimlemek mi zor?

Benim için resimlemek kolay. Birisi bana bir şey anlattığında zihnime direkt görseller geliyor.

Seni en etkileyen isimler kimler?

Şöyle özetleyebilirim… Emin Barın: Kaligrafiye yeni bir soluk getirdi. Erol Akyavaş: Çok fazla vav kullanıyor. Vasarely: Göz yanılsamalarıyla uğraşıyor. Pollock: Meşklerle ilgileniyor. Resim kuramında Paul Klein. Sürekli bir arayış içinde.

Paylaşımda resim sanatının yeri nedir sence?

Bence iletişim adına en önemli yöntem sanat. Kendi iç dünyadaki duygularını en iyi yansıtabildiğim yer. Sözle söyleyemediklerini formla ifade edebiliyorsun.

Yurtdışı sergilerin devam edecek mi?

Aralık sonu, Ocak başı Cidde’de bir sergim olacak. Amerika ve Hollanda’da da düşünüyorum. Teklifler var.

Bu sergiyle birlikte neyi hayatına ekledin?

Bir Avrupa şehrinde sergi tecrübem oldu. Türkiye’de yapmak istediğim sadece sanatçı olarak var olma deneyimini burada yaşadım.

Osmanlı İslam sentezini resimlerde kullanman neyi kattı hayatına?

Sanatseverler böyle bir şeye ihtiyaç olduğunu söylüyorlar. Bunu yaptığım için çok takdir görüyorum, zor bir yoldasın ama kesinlikle devam etmelisin diyorlar.

Tılsımlar ve Olağanüstü Eşyalar sergisinde gözlemlediğin benzerlikler oldu mu?

Üzerlerinde yine geleneksel motifler var, benim de ilham aldığım motifler, çağı yakalayan bir devamı sayıyorum bu sergiyi.

Cidde’de ne sergileyeceksin?

Yaratılış serisinin devamı, kişisel bir sergi olacak.

Araplar nasıl bakıyor sanatına?

Bir mimar arkadaşım getirdi ilgilenenleri. Atölyeme geldiklerinde çok beğendiler ve sergi açmak istediler. Ben de zevkle katılacağımı söyledim.