1915 Ermeni sorununu Mustafa Kemal nasıl çözdü

2006 yılında aramızdan ayrılan Cemal Kutay'ın kaleme aldığı ve abm Yayınevi tarafından yayımlanan "Mustafa Kemal ve Amerika", Mondros Mütarekesi sonrasındaki döneme ışık tutarken, okuyucularını dönemin olayları, görüşmeleri ve mektuplaşmaları aracılığıyla tarihsel bir yolculuğa çıkarıyor.

Türk toprakları üzerinde kurulması düşünülen Ermenistan için Amerika Başkanı Wilson, generali Harbord'u Türkiye'ye (o zamanki adıyla Osmanlı'ya) gönderir. Türkler için durum gerçekten çok vahimdir. Çünkü General Harbord devrin en güçlü donanmasının başındadır ve o zamanki parayla 750.000.000.-Amerikan Doları tahsisatı vardır. Harbord'un boğazları geçip Karadeniz'e açıldığını öğrenen Mustafa Kemal gelen kişinin Rus veya İngiliz tehdidinden çok daha tehlikeli olduğunun bilincindedir. Derhal Sivas'a gelen Mustafa Kemal ile Amerikan generali Harbord arasında tarihin en gizli görüşmelerinden biri gerçekleşir. General Harbord'u Anadolu'da bir sürpriz bekliyordu...

Kıdemli tarihçi Cemal Kutay'ın eşsiz arşivinden derlediği ve abm Yayınevi tarafından yayınlanan "Mustafa Kemal ve Amerika" adlı kitapta Mustafa Kemal'in 1919 yılında Ermeni sorununu nasıl çözdüğü anlatılıyor. Mondros Mütarekesi sonrası dönemde bir yanda Milli Mücadele verilirken diğer yanda ise galip devletler yenik olarak silahlarını bırakan Osmanlı'nın topraklarının taksiminin gizli-açık kavgasını yapıyorlardı. İşte böyle bir dönemde Boğaz'ı geçip Karadeniz'e açılan General Harbord, Mustafa Kemal ile ilk kez gizlice Sivas'ta bir araya gelir. Generalin heyeti içinde politikacı, idareci, hukukçu, mimar, edebiyatçı, hatta ressam ve askerlik mesleğinde ihtisaslaşmış 46 kişi bulunuyordu. Mustafa Kemal'in yanında ise Hamidiye kahramanı Hüseyin Rauf ve Trabzon mebusu Ali Şükrü Bey bulunuyordu. Konuşmalar ilk deniz kurmayı Rauf Bey ve Ali Şükrü Bey'in mükemmel İngilizceleri ile sürdürüldü.

General Harbord'un başta Mustafa Kemal, Kazım Karabekir olmak üzere çok önemli kişilerle ve Anadolu halkı ile yaptığı görüşmeler, generalin kendi görüşleri, resmi bilgiler ve belgelerin yanı sıra Milli Mücadele Kahramanı Halide Edip Adıvar'ın Mustafa Kemal'e yazdığı gizli mektubu, çalışmaları ve olaylar kıdemli tarihçi Cemal Kutay'ın çok değerli arşivinden kitaba kaynak teşkil ediyor. Yetişkinler, araştırmacılar, öğrenciler için muhteşem bir belgesel niteliği taşıyan "Mustafa Kemal ve Amerika", bir döneme tanıklık eden, bir yanda Ermeni sorunu diğer yanda ise Anadolu'da süregelen manda tartışmalarını tüm açıklığıyla ve belgeler eşliğinde aydınlığa kavuşturan benzersiz bir eser...