Organik tarıma büyük destek! GAP Organik Tarım Küme Projesi

Proje çerçevesinde hazırlanan Küme Yol Haritası, Değer Zinciri ve Küme Analizleri yapılarak bir yılı aşan saha çalışmaları sonucunda hazırlanmış olup, çalışmada tabandan tavana katılımcı bir yaklaşım izlenmiştir. Rapor, GAP Organik Tarım Kümesini harekete geçirecek stratejik yol haritasını sunmaktadır.

Analiz aşamasında, Bölgedeki 9 ilden ilgili kurum ve kuruluşların katkı ve katılımı ile 7 ilde11 adet çalışma toplantısı; tanıtım, bilgilendirme ve odak grup toplantıları düzenlenmiştir. Ayrıca organik tarım sektörü ile doğrudan veya dolaylı olarak Bölge’den 100’ü aşkın kurum/kuruluş ve kişi, bölge dışından ulusal ve uluslararası 50 kurum/kuruluş ve kişi ile görüşmeler yapılmıştır. Saha çalışmalarına Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne ek olarak Türkiye’nin diğer bölgeleri ve Avrupa’daki bazı ülkeler de dâhil edilmiştir.

Proje kapsamında organik tarım sektörüne ilişkin ilgili tüm paydaşların katkıları ile katılımcı bir süreç dahilinde 2011 yılında hazırlanan GAP Organik Tarım Küme Yol Haritası’nda, Bölge’nin “2023’te geniş ve verimli sulanabilir tarım alanları ile Türkiye’nin önde gelen organik tekstil ve gıda hammadde tedarikçisi, yenilikçi ve rekabetçi organik üretim cazibe merkezi olması”, ortak vizyon olarak belirlenmiş ve anılan vizyon paydaşlarca sahiplenilmiştir.

Proje Bileşenleri

Bileşen1:Ölçeklendirilebilir ve Tekrarlanabilir Başarı Hikâyelerinin Geliştirilmesi
1.1. Pilot uygulama havza ve ürünlerinin belirlenmesi 
1.2. Pilot uygulama iş planlarının hazırlanması ve uygulanması
1.3. Tekrarlama ve ölçeklendirme modelinin geliştirilmesi ve uygulanmasıBileşen2: Üretim ve Pazarlama Yeteneklerinin ve Kabiliyetlerinin Geliştirilmesi 
2.1. Organik Tarım Danışmanlık ve Yayım Merkezi (OTADAM) iş modelinin belirlenmesi ve iş planının hazırlanması 
2.2. İş planının uygulanması
2.3. GAP Organik Tarım Portalının oluşturulması (http://www.gaporganik.org/tr/anasayfa )

Bileşen 3: Aktörlerarası İşbirliğinin Geliştirilmesi 
3.1. Küme yönetişim yapısının kurulması
3.2. Çalışma gruplarının oluşturularak faaliyetlerinin tasarlanması ve uygulanması

Pilot Projeler

Diyarbakır Eğil İlçesi, Ilgın Köyü’nde Organik Üretimde Artan Verim ve Yükselen Değer Projesi, Kilis İlinde Organik Zeytinyağının Rekabet Gücünün Artırılması Projesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Organik Bitki Besleme ve Organik Girdilerin Kullanımı ile Bitki Koruma ve Biyolojik Mücadele Pilot Projesi ve Diyarbakır İlinde Organik Pamuk Üretimi Eğitim, Yayım ve Yaygınlaştırma Projesi yürütülmüştür. Hali hazırda 5 pilot proje de bölgedeki kurum ve kuruluşlarla yürütülmektedir.

Ayrıca Türkiye’de ilk kez 33 pilot proje ile GAP Organik Tarım Değer Zinciri Pilot Uygulamaları Mali Destek Programı, GAP İdaresi Başkanlığı koordinasyonunda İpekyolu Kalkınma Ajansı (TRC1), Dicle Kalkınma Ajansı (TRC3) ve Karacadağ Kalkınma Ajansı (TRC2) ile işbirliği ve eşgüdüm içerisinde uygulanmaktadır.

Kurumsallaşma

GAP OTK Projesi ve GAP BKİ tarafından, küme yönetişim yapısının işleyişine ilişkin sağlanan teknik desteğin, söz konusu yönetişim yapısının ve kurumsallaşma çalışmalarının sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi adına, daha yoğun ve mümkün mertebe daha uzun süreli bir nitelikte olması gerekmektedir.

Kümenin Kurumsallaşması, Kümeleri ve küme yönetimlerini kıyaslayan uygulamalar incelendiğinde; 
I. Hukuki statü kazanmış olmanın, kümelerin kurumsallaşması ve başarısı için bir ön şart olduğunu görülmektedir.

II. Kümelerin kurumsallaşmaları ve mali sürdürülebilirliklerinin el ele gittiği ve birbirlerini destekleyen unsurlar oldukları görülmektedir. 
GAP Organik Tarım Kümelenme Girişimi Yürütme Kurulu Toplantısında (15 Haziran 2015) alınan karar gereği olarak; Bu tüzel kişiliğin yapılan görüşmeler neticesinde Dernek olmasına “GAP Organik Küme Derneği” olmasına karar verilmiştir. Dernek 2016 yılına kurulmuştur. Dernek yönetim kurulu seçilmiş ve görevine başlamıştır. Dernek stratejik planı hazırlanmaktadır.

Proje Performans Göstergeleri

Proje ile Gerçekleştirilen İlkler

Türkiye’de ilk kez bölgedeki kalkınma ajansları ile işbirliği halinde GAP Organik Tarım Değer Zinciri Pilot Uygulamalar Mali Destek Programı uygulanmıştır.

Bölge’nin ilk organik pazarı Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi işbirliği ile kurulmuştur.

Bölge’nin ilk Zeytinyağı işleme tesisi Kilis Organik Zeytin Üreticileri Birliği işbirliğinde kurulmuştur.

Bölge’nin ilk organik tavuk işleme tesisi Dicle Üniversitesi işbirliği ile kurulmuştur.

Bölge’nin ilk organik badem işleme tesisi Aksoy Gıda işbirliği ile Adıyaman Besni’de kurulmuştur.

Türkiye’nin organik tarım alanında ilk bölgesel kurumsal yapısı GAP ORKÜDER kurulmuştur.

Projenin Başarı Örnekleri

Türkiye’de ilk kez bölgedeki kalkınma ajansları ile işbirliği halinde GAP Organik Tarım Değer Zinciri Pilot Uygulamalar Mali Destek Programı uygulanmıştır. Bu programlar çerçevesinde 33 pilot proje uygulanmıştır.

Proje başından beri toplam 42 pilot proje uygulanmıştır.

Eğil/Ilgın köyünde Coca-Cola işbirliği ile yapılan sulama altyapısı ile 34 çiftçinin istihdamı desteklenmiştir.

Kilis’te BM Mülteciler Komiserliği desteği ile kurulan Kilizi Organik Zeytinyağı işleme tesisi ile 350 çiftçinin istihdamı desteklenmiştir. Tesisin günlük üretim kapasitesi 160 tondur.

Adıyaman, Şırnak ve Siirt illerinde 5050 adet organik kovan ile 235 çiftçinin istihdamı desteklenmiştir.

Proje faaliyetleri kapsamında Kasım 2012-Aralık 2017 arası dönemde, toplam 44 eğitim çalışması, 12’si yurtiçi, 5’i yurtdışı olmak üzere 17 fuar katılımı, 3’ü yurtiçi, 3’ü yurtdışı olmak üzere 6 adet teknik gezi olmak üzere toplamda 66 etkinlik gerçekleştirilmiştir. Eğitimlere 1904, fuarlara 752, teknik gezilere 100 olmak üzere toplam 2.756 kişinin katılımı ile etkinlikler gerçekleştirilmiştir.

Türkiye’nin organik tarım alanında ilk bölgesel kurumsal yapısı GAP ORKÜDER kurulmuştur.

Web Portalı oluşturulmuş ve GO, Eğil Organik, Kilizi, Ekorez gibi markalar oluşturulmuş ve tescil işlemleri desteklenmiştir.

Bölge’nin ilk organik Pazar kurulumu, tavuk üretim tesisi, badem üretim tesisi projeleri gerçekleştirilmiştir.

Küme, ESCA Bronz etiketini almıştır.

Sürdürülebilir Kalkınma İçin Organik Tarım Forumu sektör temsilcileri ve ilgili kurumların katılımı ile gerçekleştirilmiş ve Şanlıurfa Deklarasyonu hazırlanarak, yayımlanmıştır.

2018 Yılı İş Takvimi
Türkiye’de ilk kez Ölçeklendirilebilir ve Tekrarlanabilir Model Çalışması yapılmıştır.

Bölge’nin rekabetçi olduğu ürünlerde organik ihtisas alt kümelerinin oluşturulmasına yönelik planlama çalışmaları tamamlanacaktır.

Sektörel projeler Kalkınma Ajansları ile işbirliğinde uygulanacaktır.

Eğitim, Tanıtım, Pazarlama ve Yayım Faaliyetleri Gerçekleştirilecektir.

Sektörde farklı fon kaynaklarına projeler sunulup, uygulanacaktır.

2011 yılında hazırlanan GAP Organik Tarım Küme Yol Haritasında bölgenin vizyonu “2023’te geniş ve verimli sulanabilir tarım alanları ile Türkiye’nin önde gelen organik tekstil ve gıda hammadde tedarikçisi, yenilikçi ve rekabetçi organik üretim cazibe merkezi olması” şeklinde belirlendi.

Son 10 yılda GAP Bölgesi’nde organik üretim miktarı %118 artış gösterdi ve üretim miktarı 70.000 tona çıktı.

Son 10 yılda GAP Bölgesi’nde organik tarım yapan çiftçi sayısı %8 artış göstererek 881’e çıktı.

GAP Bölgesi’nde organik tarım değer zinciri ile ilgili ürün işleme, paketleme, örgütlenme, satış ve pazarlama alanlarında bugüne kadar 42 pilot proje uygulandı. 2018 sonu itibari ile toplam 50 projenin uygulanması planlanmakta.

Türkiye’de ilk kez bölgedeki kalkınma ajansları ile işbirliği halinde GAP Organik Tarım Değer Zinciri Pilot Uygulamalar Mali Destek Programı uygulandı.

Pilot projelerin 33’ü GAP Bölgesi’nde Organik Tarım Değer Zinciri Pilot Uygulamalar Mali Destek Programı kapsamında İpekyolu Kalkınma Ajansı, Dicle Kalkınma Ajansı, Karacadağ Kalkınma Ajansı ve GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı tarafından Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) teknik desteğiyle gerçekleştirildi.

Toplam 4.000 üyeli 8 Birlik/Kooperatifin kurulması ve kurumsallaşması desteklendi.

GAP Organik (GO), Eğil Organik, Kilizi, Ekorez gibi organik ürün markaları oluşturuldu ve tescil işlemleri desteklendi.

Türkiye’nin organik tarım alanında ilk bölgesel kurumsal yapısı GAP Organik Küme Derneği (GAP ORKÜDER) kuruldu.

Gaporganik web portalı oluşturuldu.

2012- 2017 yılları arasında 44 eğitim düzenlendi. 12’si yurtiçi, 5’i yurtdışı olmak üzere 17 fuara katılım sağlandı. Yurtiçi ve yurtdışı olmak üzere 6 teknik gezi düzenlendi. 2.800 kişinin organik tarım konusunda kapasitesinin geliştirilmesi sağlandı.

Küme, ESCA Küme Bronz Mükemmeliyet Etiketini aldı.

Diyarbakır Eğil/Ilgın köyünde yapılan sulama altyapısı ile 34 çiftçinin istihdamı desteklendi.

Bölgenin ilk organik zeytinyağı işleme tesisi Kilis’te kuruldu. Tesisin günlük üretim kapasitesi 160 ton.

350 üyeli Kilis Organik Zeytin ve Zeytinyağı Üreticileri Birliği desteklendi. 
Kilis’te organik sertifikalı Antep fıstığı ve zeytin fidesi yetiştirme amaçlı seralar kuruldu.

Bölgedeki ilk organik badem işleme ve paketleme tesisi Adıyaman Besni’de kuruldu.

Adıyaman’da 19 arıcıya güneş enerji panelli gezici arıcı evi sağlandı. Yenilikçi yöntemlerle katma değeri artan organik arı ürünleri üretildi.
Adıyaman, Şırnak ve Siirt’te 5.050 adet organik kovan dağıtıldı, 235 çiftçi istihdam edildi.

Bölgede organik sertifikalı tohumluk üreten ilk çoğaltma serası olan “Organik Tohumluk Üretim Merkezi” Diyarbakır’da kuruldu.

Bölgenin ilk organik tavuk yetiştirme ve organik tavuk yemi üretim tesisi Dicle Üniversitesi’nde kuruldu.

2.500 adet organik sertifikalı etlik tavuk üretildi.

Bölge’nin ilk organik pazarı Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi işbirliği ile kuruldu.

Sürdürülebilir Kalkınma İçin Organik Tarım Forumu gerçekleştirildi ve Şanlıurfa Deklarasyonu yayımlandı.

Bölgenin ilk Sürdürülebilir Kalkınma İçin Organik Tarım Yarışması gerçekleştirildi. 3 kategoride kadın üreticiler ödül aldı.

Bölgenin ilk Ölçeklendirilebilir ve Tekrarlanabilir Model Çalışması yapıldı.