Gerçek bir burjuvayı kaybettik
Şakir Eczacıbaşı, merhum ağabeyi Ferit Nejat Bey gibi, sanatın her türüne değer veren, bizzat ilgilenen, para harcayan
ADNAN BERK OKAN
Şakir Eczacıbaşı Beyefendi vefat etti…
Nesli tükenen
gerçek burjuvalarımızdan birini daha yitirdik
yani…
Bu “Büyük
ölüm” bana doğru bulmadığım bir soruyu
hatırlattı…
Hani var ya:
“Türkiye neden kendi burjuvasını yaratamadı?” işte o
soruyu…
Neden yanlış
bir soru peki?..
Çünkü bu
sorunun doğrusu şöyle olmalı:
“Türkiye’de
burjuva niçin kendi kendini yarattı?”
Soru doğru
olunca cevap da doğru verilebilir…
Soru yanlışsa,
cevabı da yanlış olur…
***
Şimdi bu
soruya göre vereyim cevabımı…
Ve şöyle
başlayayım:
Çünkü
Osmanlı’nın burjuvası yoktu…
Haliyle
Kurtuluş Savaşı; Osmanlı burjuvasının emperyalizmle savaşı
değildi…
Askerler,
halkla el ele vermiş, işgal güçlerine (sadece Yunanistan) karşı
savaşmışlardı…
Hedef önce
“Batıcı" (“Batılı” değil) bir cumhuriyet
kurmaktı…
Demokrasi ise
hiç kimsenin umurunda bile değildi…
Demokrasisi
olmayan bir ülke kendi burjuvasını yaratabilir
miydi?..
***
1950
seçimleriyle “demokrasi geldi” diye
sevinildiğine de bakmayın…
O gelen de
“demokrasi” falan değildi…
Tek partili
sistemin yerine, çok partili sistem gelmişti o
kadar…
Haliyle yine
burjuva yaratacak demokratik ortam yoktu…
Ancak…
O dönemlerde,
İzmirli bir Sabetaycı aile, kendi burjuvasını
yaratıyordu…
Bu aile,
Eczacıbaşı ailesiydi…
Bu aile bir
yandan sanayide büyürken diğer yanda evlerindeki piyanoları süs
olarak bulundurmuyor kendileri çalıyorlardı…
Ya da keman
çalarak günün yorgunluğunu atıyorlardı…
Sanatın her
türüne ilgi duyuyor, yatırım yapıyorlardı…
Oysa Ankara
veya Adana ya da Kayseri kökenli diğer zenginlerimiz bırakın bir
enstrüman çalmayı, radyodan müzik dinlemeyi bile
beceremiyorlardı…
Değil ki; ünlü
heykeltıraşların elinden çıkmış heykel veya dünyanın gelmiş geçmiş
en büyük ressamlarının tablolarına para
versinler…
***
Şakir
Eczacıbaşı, merhum ağabeyi
Ferit Nejat Bey gibi, sanatın her türüne değer veren, bizzat
ilgilenen, para harcayan son burjuvalarımızdan
biriydi...
Yeri
dolmayacak bir burjuva hem de…
Kendi kendini
yaratan nadir burjuvalardan biri…
Üstüne nurlar
yağsın inşallah…